Istorija slobodnog zidarstva, počeci, osnivači, širenje po svetu, već tri veka nesmanjenim intenzitetom privlače pažnju istraživača i članova Bratstva. Po mnogima, najveće masonsko otkriće u 21. veku je pronalazak originalnog Franckenovog rukopisa za koji se mislilo da je trajno izgubljen. Franckenovi rukopisi su direktni prethodnici rituala Drevnog i Prihvaćenog Škotskog Obreda (AASR) i kao takvi važe za najvažniji pojedinačni dokument u istoriji ovog Obreda.
Nakon formiranja viših stepenova u Francuskoj, Stephen Estienne Morin, trgovac koji je u tadašnjoj Francuskoj koloniji San Domingu, današnjem Haitiju, 1747. osnovao Ložu viših stepenova ’’Ecossais´´ (Ložu Škotskih Majstora), imenovan je za Velikog Inspektora u svim delovima Novog Sveta i dobio zadatak da otputuje u ˝Zapadnu Indiju¨ i organizuje masoneriju viših stepenova. On je stvorio set masonskih zakona i nazvao ih Konstitucije iz 1762. kako bi mu pomogle pri obavljanju dodeljenog zadatka. Takođe, formirao je Masonski Obred od 4. do 25. stepena, koji se po njemu naziva Morinov Obred ili Obred Kraljevske Tajne. Međutim, osnivači Škotskog Obreda su ga imenovali kao Obred Princa Kraljevske Tajne i po tom nazivu je i najpoznatiji.
Morin se u Kingstonu na Jamajci povezao sa Henry Andrew Franckenom, francuskim trgovcem holandskog porekla. Njega je imenovao Zamenikom Velikog Inspektora 1769. godine. Francken je zapisao nekoliko rukopisa rituala, od kojih je najkompletniji bio iz 1783. godine, a prvi napisan 1771. je sadržao opis od 15. do 25. stepena, dok su sledeća dva predstavljala rituale od 4. do 25. 1767. godine Francken je dao autorizaciju Loži Savršenstva u Albeniju, New York, i na taj način je posejano seme Škotskog Obreda. Loža se zvala Nezamisliva Loža Savršenstva i to je bilo prvo postavljenje u jednoj od trinaest britanskih kolonija Lože koja je imala od 4. do 14. stepena. Do 1800. godine pedesetak ljudi je imenovano za Zamenike Velikog Inspektora i nekoliko njih je odlučilo da uspostavi vrhovno upravljačko telo.
Dokumentom pod nazivom Konstitucija iz 1786. je proglašeno povećanje broja stepeni sa Morinovih 25 na sistem od 33 stepena. 31. maja 1801. osnovan je Vrhovni Savet AASR u Čarlstonu, Južna Karolina. Franckenovi rukopisi se smatraju za jedne od najzna-čajnijih masonskih dokumenata uopšte, jer su predstavljali najstarijiji origanalni prikaz viših stepenova, pre samog rađanja AASR.
Do sada su otkrivena tri Frankenova rukopisa. Najpoznatiji, iz 1783. se nalazi u Leksingtonu, USA, u muzeju Škotskog Obreda. Drugi iz 1771. godine se nalazi u biblioteci Vrhovnog Saveta za Englesku i Vels u Londonu, a treći je otkriven 1983.
Poslednji, četvrti, pronađen je u
Pakistanu. Gospodin Naved Ahmed, vlasnik izgubljenog rukopisa, obratio se u
oktobru 2009. za pomoć Brunu Gazzu, uredniku Pietre Stones Review of
Freemasonry za pomoć u razotkrivanju porekla rukopisa koji je bio u njegovom
posedu. Pakistanac čak nije mason jer pakistanska vera ne dozvoljava članstvo u
masoneriji, a ovaj i još nekoliko dokumenata je otkupio od sina pokojnog
masona, koji takođe nije znao o kakvim se rukopisima radi. Manuskript je
prethodno bio u vlasništvu biblioteke koja pripada Oblasnoj Velikoj Loži
Pendžaba. Tu je dospeo preko istaknutog Engleskog masona Henry Josiah Whympera
koji je živeo u Indiji u drugoj polovini devetnaestog veka i posvetio veliki
deo svog života masoneriji. Učestvovao je u stvaranju najveće istraživačke lože
Quatuor Coronati u Londonu i bio poznat masonski predavač, pisac i sakupljač.
Pre njega, ustanovljeno je da je rukopis bio u posedu Alexander Deuchara (1777-1844), škotskog pečatoresca i masona iz Edinburga. Ova izgubljena kopija se pominje u knjizi The Scottish Rite for Scotland u kojoj se kaže da je Franckenov manuskript u ličnom posedu Velikog Majstora Oblasti Pendžab, koji se čuva u biblioteci Velike Lože, a nalazi se pod Ujedinjenom Velikom Ložom Engleske.
Zaista zanimljiv put ovog kapitalnog dela. Može se reći da se uticaj manuskripta proteže sve do druge polovine 19. veka i revizije koju je uradio Albert Pike. Do njegovih radova, rituali su bili u prilično jednostavnom obliku, dajući kratak opis istorije i legende svakog stepena, sa veoma malom mogućnošću praktičnog korišćenja za instrukciju na radovima. Zbog svega toga, iznenadni i neočekivani pronalazak Franckenovog rukopisa u dalekom Pakistanu predstavlja nemerljiv doprinos u kompletiranju ionako šturih dokumenata sa samih početaka nastanka i širenja masonske filozofije.
N. N.
P.L. Sloboda, Orijent Beograd