Ovu temu pokušaću da sagledam iz ugla simbola i simbolizma koji su nastajali u vreme Pitagore i pitagorejaca i kroz simbole i njihova značenja, koja traju sve do danas u masonskim ložama i masoneriji uopšte.
Osnivač Pitagorejskog bratstva (zatvorenog pitagorejskog saveza) je Pitagora, koji je živeo u 6.veku p.n.e. i za koga se navo-di da je bio: filozof, matematičar, priro-dnjak, logičar, muzičar, učitelј, čudotvorac, prorok, po-litičar, narodni vođa, astronom, mističar, itd. Prvi je za sebe rekao da je filozof – onaj koji traži istinu. Sa njim počinje italska filozofska škola (pitago-rejci). Neopitagorejci su Pitagori pripi-sivali najviše ideje grčke filozofije i tako ga učinili krajnje tajanstvenom ličnošću. Smatralim su ga čudotvorcem i tvorcem religijsko – filozofskog učenja. Zauzimao je visoko političko i moralno mesto u naučnom životu Grčke. Jedan je od najvećih ličnosti antičko sveta i čitave zapadne kulture.
Za Pitagoru bi se moglo uslovno reći, da je tvorac masonerije ili bar preteča tajnih društava. Nјegov Zatvoreni savez – bratstvo imao je mnoge karakteristike masonske lože: tajnost,uvodni ritual, figuru Velikog učitelјa, uzajamnu pomoć bratstva, simbole , timove itd. Pravila škole – bratstva su bila stroga,a bratstvo nije imalo milosti za one članove koji bi ih prekršili.
A sada, kroz sažeto izlaganje simbola pitagorejaca, možemo usporedbom, videti sličnosti u načinu izražavanja simbola sa masonskim sinbolizmom.
Za Pitagoru i pitagorejsku školu važilo je vrhovno pravilo:“broj to su sva nebesa“ ili „šta je najmudrije, to je broj“. Brojevi su univerzalni, neuništivi, nepromenlјivi i stalni, te istiniti , a što je moguće otkriti samim umom. Broj je bit svega. Pitagorejci vide brojeve kao stvari, kao suštinu, principe i uzroke stvari, kao strukture koje sadrže ideju poretka.Brojeve su svrstavali u:linearne, kvadratne, pravougle i trodimenzionalne (kubne). Smatrali su da se iz brojeva satavlјene i čulno opažlјive stvari.
Bezgranično se produžava, prostire u beskonačnost granica, a omeđuje ga i ocrtava broj, i tako se jedino može saznati. Sinteza bezgraničnog i granice, što razgraničava predmete i čini ih razdvojenim, jeste broj. Misao se kreće po granici stvari i to je geometrijsko viđenje. Dakle broj omogućava da se jedna stvar razlikuje od druge. Za njih je parni broj – neograničeno , neparni je – ograničeno, a broj 1. je i parni i neparni. I dalјe: jedan je tačka, dva je linija, tri je površina,a sa brojem četiri se označava čvrsto tlo. Pitagorejci u lјudskim osobinama vide uticaj brojeva. Otuda nastaje mistika i sinbolika brojeva, u koju kao savršen, na počasno mesto stavlјaju broj deset. Broj deset je zbir brojeva 1, 2, 3, i 4 i sa njima se stvara struktura “tetraktis“ (jednostranački trougao po četiri tačke i jednom u sredini, što je ukupno 10). Kao simbol prilikom davanja zakletve pitagorejci su koristili „tetraktis“. I broj 5 je bio predmet poštovanja pitagorejaca, a koga čini zbir prvog parnog broja dva, koga su označavali kao ženski i asimetričnog muškog broja tri. Na osnovu toga su stvorili „zlatni presek“ili božansku proporciju, što je i osnovni koncept pri određivanju dimenzija piramida.
Matematički može da se izrazi priroda nebeskih pojava.Čitavo nebo je obrazovano od brojeva, koji sami imaju veličinu. Celi nebeski svod je sklad i broj. Mudraci uče kako nebo i zemlјa, bogovi i lјudi ,čine zajedništvo,red,meru i pravednost i stoga pitagorejci to nazivaju svemirom(kosmosom). Uloga brojeva u svemiru je ogromna,jer se sve može podvesti pod jednu kosmičku harmoniju.
Centralno učenje bilo je učenje o mističnim svojstvima brojeva: a) učenje o samim brojevima, b) učenje o kosmosu kao broju, v) učenje o stvarima kao brojevima, g) učenje o dušama kao brojevima,i d)učenje o umetnosti kao brojevima.
Pitagorejci slave izlazak sunca. Svetlost koja je neophodna kako bi mogli videti u tami sveta. Ono što mi vidimo kao svetlost to su električni signali, koji dolaze do našeg mozga, a mozak ih tumači. Pitagora se trudio, i to na svojim usmenim predavanjima, da svojim etičkim normama načini lјude bolјim, obrazovanijim i stručnijim. Mudrost je znanje lepog, prvobitnog, božanskog, ono u sebi identičnog, koje deluje tako da u dodiru postaje lepo. Filozofsko saznanje o tim pojmovima i briga o vaspitanju imaju za cilј popravlјanje lјudi.
Pitagorejci su isticali simetriju i bili neskloni svemu što se brojevima ne da sameriti. Lepim se označavalo sve što je bilo jednostavno urađeno. Ako je nešto savršeno, ono je moralo biti lepo. Lepo je u pravilnosti, a vrhunac lepote je u krugu i lopti.
Arhita – pitagorejac, navodi da su oni prvi utvrdili da visina tona zavisi od dužine strune, a da su dužina strune i visina tona obrnuto proporcionalni. Prvi su formulisali neke od pojmova i principa muzičke teorije.
Pitagora je određenim melodijama i ritmovima lečio loše lјudske navike i strasti, uspostavlјajući tako ravnotežu duševnih sila. Muzika je bila u istom redu sa medicinom.
Harmonija nastaje iz suprotnosti, a muzika je harmonično spajanje suprotnosti, dovođenjem mnoštva do jedinstva, a što je saglasnost raznoglasja. Broj je duša harmoniji. Uzor u lјudskoj muzici je harmonija, koja postoji među nebeskim telima. Visina tona je određena njihovim brzinama. Samo kretanje je muzika. Pitagorejski svemir je svojevrsna božanska muzička kutija, a ovo zbog toga što kretanje nebeskih tela mora da proizvodi zvuk.
Pitagorejci su naglasak svojih razmišlјanja stavlјali na to, kako elementi nastaju, kakva je njihova aritmetičko-geometrijska struktura, što sa današnjeg stanovišta, nesumnjivo asocira na arhitekturu u građevinarstvu i prirodi uopšte.
Vratimo se opet na Pitagorejsko bratstvo. Bratstvo je bilo prilično zatvoreno prema spolјnjem svetu, što je započinjalo strogom balotažom pri prijemu nove braće. Pri prijemu polagali su svečanu zakletvu, da nikada neće odavati tajne bratstva, pa je postojala obaveznost čuvanja tajni. Etički principi su bili prijatelјstvo i drugarstvo, i u tome se išlo do krajnjih granica, što je podrazumevalo žrtvovanje sebe zbog prijatelјa. Pitagorejski obred je zahtevao čistoću duše i tela, pa im je odeća bila od belog lanenog platna. Upotreblјavali su poseban miris, kao i muziku, što je korišćeno radi usklađivanja duše i tela. Obred se sastojao i u pričešću od belog mesa žrtvenih životinja- Danas imamo „ belo veče“ masonsko. U Pitagorejskom bratstvu su postojali stepeni : učenik, zakonodavac, matematičar.
Iz ovog kratkog prikaza se može zaklјučiti da postoji stalna veza pitagorejstva i masonerije. Međutim na ovome se treba zaustaviti i označiti Pitagorejce, samo kao posredne, idejne praosnivače masonerije.
Kroz dosadašnju istoriju mnogi filozofi i mislioci su podizali svest svoje masonske organizacije, a time i njen ugled. Jedan od načina je i povezivanje masonerije sa antičkom filozofijom, a na najuzvišenijem mestu u tome se nalaze Pitagorejci.
Brat Z.P., Loža „NEMANјA“- Niš