Zoran Nenezić je rođen u Beogradu 16. Decembra 1952. godine a preminuo je 25. Marta 2021. Zavšio je Filološki fakultet Univerziteta u Beogradu, smer za srpskohrvatski jezik i jugoslovensku književnost. Tokom svog profesionalnog života je radio kao pravobranilac samoupravljanja, analitičar, književnik, publicista, istoriograf i novinar. Pisao je poeziju i prozu i objavljivao novinske tekstove kako u zemlji tako i u inostranstvu. Radio je kao novinar „Duge“, a njegove intervjue su objavljivali gotovo svi vodeći dnevni i nedeljni listovi. Rad Zorana Nenezića u okviru masonerije je od velikog (istorijskog) značaja a njegova dela će ostati da govore u njegovo ime. Zoran Nenezić je iniciran u loži broj 217. u Dizeldorfu gde je dobio i drugi i treći stepen. Nakon toga je postao prvi starešina obnovljene lože „Pobratim“. Najznačajnija dela ovog srpskog masona su knjige „Masoni u Jugoslaviji (1764-1980) (izdanja iz 1984, 1987, 1988)[1]; „Masoni u Jugoslaviji: 1764-1999 – pregled istorije slobodnog zidarstva u Jugoslaviji – posebno izdanje (1999)”; „Srpsko slobodno zidarstvo: 1764-1914 (2012)”; „Počeci masonskog rada u Srbiji krajem XIX veka: sa osvrtom na članstvo Stevana Stojanovića Mokranjca“ (2018); „Viteško-templarski tragovi kod Srba u srednjem veku“ (2019) i dr.[2] Zahvaljujući svom radu na teme slobodnog zidarstva, Nenezić se pozicionirao kao vodeći poznavalac ove oblasti kako na teritoriji današnje Srbije tako i u regionu ali i na svetskom nivou.
O njegovom radu su pisali brojni autori a listu odabranih knjiga koje su se bavile između ostalog i radom Zorana Nenezića objavljujemo kao integralni deo ovog rada (Appendix). Da bi razumeli kontekst vremena pre 1990-ih i kako nije bilo uopšte jednostavno baviti se problemima slobodnog zidarstva i pisati o tome možemo se prisetiti reči Vladimira Dedijera kada piše Generalu Pavlu Jakšiću u predgovoru knjige ”Nad uspomenama”: “ Moći ćeš da pišeš ali nikada nećeš moći da objaviš!” [3]
Najznačajnija uloga Nenezića u svetu slobodnog zidarstva se zapravo ogleda u iniciranju re-uspostavljanja rada slobodnog zidarstva nakon 1990. godine. Naime, od kada je Velika loža Kraljevine Srbije osnovana 1912. godine, ona je pod tim nazivom funkcionisala do stvaranja Kraljevine SHS i formiranja Velike Lože Kraljevine SHS (Kasnije Velika Loža Jugoslavije). Početkom Drugog svetskog rata sve lože su uspavane, sve do 1990. godine kada se u mesecu Aprilu bude lože Pobratim, Sloga, Rad i postojanstvo i Maksimilijan Vrhovac. Velika ujedinjena loža Nemačke je u junu mesecu 1990. godine reaktivirala Veliku ložu Jugoslavije uz konstituciju i statut koji su usvojeni još davne 1925. godine. Tada je za velikog Majstora izabran Zoran Nenezić koji je bio starešina poštovane lože Pobratim. [4] Sa reaktivacijom slobodnog zidarstva pod pokrivetljstvom “Vrhovnog Saveta južne jurisdikcije SAD” i zvanično je obnovljen Vrhovni savet škotskog reda Jugoslavije.[5] Tada je za Grand Komandera izabran Zoran Nenezić, a kasnije usled formiranja Regularne Velike Lože Jugoslavija 2002. godine, Nenezić ostaje na funcijama Velikog Majstora Velike lože Jugoslavije i Grand Komandera škotskog reda Jugoslavije. [6]
Nenezić je autor brojnih tekstova koji bacaju dodatno svetlo na istorijske događaje a medju njima su i sledeći tekstovi: „Broz Čerčilov agent”; „Režim obnavlja ložu“ (u kome se govori o interesu države da se u svetskoj masoneriji suzbiju intrigue); „Dugačak spisak streljanih slobodnih zidara”; „Robija bez odbrane!”[7]; „Savetovali do smrti”, „Neimari novih puteva”; „Brojni profesori i akademici nastavili i posle rata da igraju važne uloge”; „KPJ od dolaska Josipa Broza uz slobodne zidare”, „Braća brane Broza”, „Francuske lože protiv ruskih optužbi na Titov račun”; „Vatikan inspirator višegodišnjih progona Srba”; „Krivica na Stepinca”; „Hari Truman podržavao srpske zidare” i dr. [8]
Zoran Nenezić je u svojim knjigama pisao o istoriji slobodnog zidarstva u svetu i kod nas i time ostavio zaveštanje ali i značajan material i smernice za dalja istraživanja. Primera radi u svojoj knjizi Masoni Jugoslavije (1764-1980) on piše o ranom uticaju imperijalnih sila na dešavanja u tadašnjoj Srbiji navodeći: “Pored toga što su masoni Francuske i Engleske, preko poljskih emigranata masona, neposredno i odlučujuće uticali na formiranje dugoročne spoljne, ali u izvesnoj meri i unutrašnje politike Srbije, što se najbolje vidi iz Garašaninovih “Načertanija’, njihov uticaj bio je značajan i na praktičnom političkom i kulturnom organizovanju u Srbiji za vreme vlade ustavobranitelja 1842-1858. godine.”[9]
Takođe, Zoran Nenezić je vredno, decenijama prikupljao brojne materijale i razmenjivao ih u cilju razumevanja istorijskog konteksta razvoja masonerije. Prikupljene materijale je velikodušno razmenjivao sa drugim autorima iz regiona zainteresovanim za istraživanje ovih problema. O tome svedoče i navodi zahvalnosti u objavljeni u okviru knjige „Masonstvo u Hrvata“[10] : “Zahvaljujući razumnim pojedincima (i to najprije g. Mihailu Mariću i Zoranu Neneziću – oboje iz Beograda), uspio sam doći do fotokopija najvrednije građe o masonstvu u Jugoslaviji iz Arhiva Jugoslavije u Beogradu.”
Pojedine kontraverze su se pojavljivale u vezi sa radom Nenezića na svojim knjigama, a o jednoj takvoj piše i novinar i publicista Marko Lopušina i navodi: “ Nekoliko nedelja pred objavljivanje vesti o smrti Josipa Broza, Zoran Nenezić je zamoljen da napiše tekst o slobodnom zidarstvu, koji je objavljen u NIN-u. Posle teksta, u kojem je najavljen i izlazak knjige Zorana Nenezić iz štampe (“Masoni u Jugoslaviji, 1763-1980”), Predsedništvo SFRJ, odnosno Savezni savet za zaštitu ustavnog poretka, čiji je predsednik bio Stane Dolanc, razmatralo je, na osnovu ekspertize službi bezbednosti moguće implikacije, domaće i inostrane, objavljivanja jedne takve knjige. Vlast i tajne službe nisu imali informacije šta knjiga sadrži i trudili su seda ukradu rukopis Zorana Nenezića pre objavljivanja.”[12] Nenezić je pisao i o zakletvi Velikom majstoru UVL Nemačke Ernstu Valteru prilikom rituala u Sava Centru 23.06.1990. godine, opominjući na početke kada je 1989. godine dr Zlatko Lemberger pokrenuo pitanje reaktivacije VL Jugoslavija. O Valterovim motivima Nenezić govori nedvosmisleno: “ Valterovi motivi su, od prvog dana, bili jasni, moralni, masonski i časni. To je i posle obnovljenog rada VL “Jugoslavija” prisutnim jugoslovenskim novinarima nedvosmisleno iskazao – da je to vraćanje samo malog dela duga koji Nemci imaju prema Jugoslaviji, jer je, u spletu istorijskih okolnosti, politika nemačkog fašističkog Rajha dovela do samouspavljivanja VL “Jugoslavija” 1. avgusta 1940. godine.”
O tadašnjim događajima je bio obavešten i Slobodan Vučetić kao član Predsedništva Srbije a kasnije i Slobodan Milošević kao predsednik Predsedništva Srbije. O tome Nenezić piše: “Informisao sam ga o inicijativi za osnovanje VL “Jugoslavija”, koja će biti izvršena juna te godine, uz pomoć UVL Nemačke koja je prihvatila da to uradi pod uslovom da se ona prostire na tadašnju SFRJ, za razliku od austrijske inicijative, koja je bila vezana za Sloveniju i Hrvatsku i gde izvesne uticaje ima i Ante Marković. Ukazao sam da na Zapadu vlada pojednostavljeno poimanje demokratičnosti nekog društva i u pogledu slobodnog rada masonske organizacije. Zato je ovo bila prilika da se, pošto se u Ljubljani i Zagrebu ne mogu izvršiti registracije, slika o Srbiji donekle popravi, jer je vladalo uvreženo mišljenje da je ona jedini komunistički bastion u Jugoslaviji (pokušaji da se jedna loža registruje u Zagrebu, a druga u Ljubljani nisu uspeli zbog izrazito negativnog stava državnih organa prema toj inicijativi, ali i zbog straha tamošnjih članova od moguće državne represije.)”
Ovakve aktivnosti Nenezića se mogu smatrati duboko partiotskim i u skladu sa masonskim načelima, a svakako predstavljaju istorijske dogadjaje od značaja za slobodne zidare ali i građane Srbije. Nenezić o razgovoru sa Miloševićem dalje navodi: “ Kao mogući budući Veliki majstor istakao sam da je masonerija patriotska organizacija koja se odriče tajnih političkih i prevratničkih ideja, da je humanitarna organizacija koja radi u korist svoga naroda i svoje zemlje. Proces reaktiviranja masonerije u istočnoj Evropi, započet sa Mađarskom, nastaviće se i smatrao sam da, kad je već pokrenuta takva inicijativa i u Jugoslaviji, da bi je valjalo okončati u skladu sa neminovnom demokratizacijom. Saglasili smo se da o razgovoru i njegovom sadržaju ne bi bilo uputno upoznavati javnost, zbog tadašnjih zaoštrenih političkih procesa u zemlji.”
Značajnu ulogu imao je Nenezić tokom boravka delegacije VL Jugoslavija u Kaliforniji u februaru 1991. godine kada se dogodio i susret sa masonima srpskog porekla u Sjedinjenim Američkim Državama. Hrvatski masoni su bili pozvani, ali su odbili dolazak kako navodi Nenezić. Takodje, Nenezić govori o tome da je od Dobrice Ćosića kao Predsednika SR Jugoslavije bio ovlašćen da prenosi stavove o pitanjima srpske krize a kako bi došlo do mirnog rešavanja ratnih sukoba. Na tu temu je Nenezić 1992. godine obavio niz razgovora sa slobodnim zidarima ali i sa većim brojem članova Senata i Kongresa, generala i admirala a uz podršku komadera Klajknehta radi uspostavljanja mira u Bosni i Hercegovini. [13]
Dalje, Nenezić navodi: “Početkom juna 1991. godine, jedan broj slobodnih zidara iz VL Jugoslavija je u Pragu, zajedno sa masonima iz tadašnje VL Čehoslovačke, pod okriljem Vrhovnog saveta Južne jurisdikcije škotskog rituala SAD, ušao u škotski ritual, čime je stvorena pretpostavka za formiranje VS ŠR Jugoslavije. Iniciranju jugoslovenskih masona u škotski ritual prisustvovao je i komander Južne jurisdikcije SAD Fred Klajkneht, čime je dat poseban značaj ovom činu. “
Nenezić se bavio i ulogom Vatikana i njihovim otklonom prema slobodnom zidarstvu te navodi: “U Vatikanu je 1990. pod neposrednim rukovodstvom pape Jovana Pavla II formiran “krizni komitet” za praćenje i borbu protiv razvoja masonerije u zemljama istočne Evrope, posebno u Jugoslaviji. To je podrazumevalo bezrezervnu podršku secesiji Slovenije i Hrvatske i aktivnostima sračunatim na onemogućavanje ostvarivanja “srpskog masonskog uticaja” na međunarodne faktore uključene u rešavanje jugoslovenske političko-državne krize. Kada je jugoslovenski politički vrh prihvatio “dobre usluge” Evropske zajednice i kada su misije “evropske trojke” (Dani de Mikelis, Hans van den Bruk i Žak Pos) u Jugoslaviji učestale, usledila je i snažna reakcija Vatikana, javno obelodanjena u maniru njene hiljadugodišnje tradicije, posredno, preko dvoje katoličkih novina (“Il sabato” i “Familiglia Cristiana”) i nekoliko glasnogovornika, članova Demohrišćanske partije Italije. “[14]
Imajući sve prethodno navedeno u vidu, očigledno je da će delo Zorana Nenezića ga nadživeti i ostaviti neizbrisiv trag u srpskom ali i regionalnom slobodnom zidarstvu. O tome su pisali i brojni mediji a za ovu priliku prilažemo najavu Zorana Nenezića prilikom predstavljanja srpskog prevoda čuvene knjige „Rođeni u krvi“ u Beogradu 2015. godine: „Zoran Nenezić, najveći poznavalac masonerije, ne samo u Srbiji nego i u svetu, imao je priliku u više navrata da se sretne sa autorom knjige „Rođeni u krvi“ Džonom Dž. Robinsonom o kome kaže: „Onako kako je pisao tako je i govorio. Nije robovao nijednoj dogmi. Sve pseudo-romantičarske i ostale teorije o nastanku moderne masonerije razgrnuo je, uputio se u istraživanje i napisao najbolju knjigu o korenima nastanka modernog slobodnog zidarstva.“
Nenezićev analitički pristup je ostavio dovoljno kvalitetne rezultate rada koji će poslužiti kao verodostojni temelj za dalja istraživanja najrazličitijih aspekata slobodnog zidarstva. Njegova uloga u reuspostavljanju masonerije u Srbiji kao i uloga u medjunarodnim pregovorima na postizanju mirnih rešenja tadašnjih državnih sukoba će ostati upamćeni kao svetli primeri, patriotski postupci ali i delovanje u skladu sa masonskim pricnipima. O smrti Zorana Nenezića javnost su izvestili brojni mediji a “Glas javnosti” je prenosio sahranu.[15]
Neka je Zoranu Neneziću put na Večni Istok obasjan svetlošću!
Na orijentu Francuske,
Br. M.S
P.L. Đorđe Vajfert
03.04.6021.G.I.S.
Appendix:
1) Pisali su o Zoranu Neneziću (između ostalih):
- Gašić Ranka. Srpski masoni izmedju dva svetska rata kao društvena grupa. Godišnjak za društvenu istoriju. vol. 5, br. 1-3, str. 85-100. 1998
- Godišnjak. Zbornik tekstova, Tom prvi, MMX. Urednik Alexandar Thorn. Samostalno autorsko izdanje. Beograd. 2013. Edicija Arhiva Svetog Kraljevstva Magije
- Jakšić Pavle. Nad uspomenama. Rad. Beograd. 1990
- Lopušina Marko. MASONI U SRBIJI. 1910 – 2010. Knjiga komerc . Beograd. 2010
- Minić Nenad, Ordo Mundi. Štamparija „Stanišić” Srbija, Bačka Palanka. 2006
- Minić Nenad. ORDOMUNDI. Beograd. 2010
- Mladen Lojkić. Vladari Svijeta. II dopunjeno izdanje. Daruvar. 2007
- Mužić Ivan, Masonstvo u Hrvata, V. Izdanje, Verbum, Split, 1997
- Mužić Ivan. Masonstvo u Hrvata / Ivan Muţić – 6. izd. – Split: Laus, 2000.
- Mužić Ivan. Smisao Masonstva. Naklada Bošković. Split. 2003
- Nikolić Zoran. MASONSKI BELEZI NA BEOGRADU. 2004 (objavljeno kao feljton u okviru Večernjih Novosti).
- Rogošić Branko – Masonologija: nauka ili naučna disciplina?. 2014
- Vidojević Milan. Dosije Omega. Metaphysica. 2006
2) Izabrana bibliografija Zorana Nenezića:
- Masoni u Jugoslaviji : (1764-1980) : pregled istorije slobodnog zidarstva u Jugoslaviji. Beograd : Narodna knjiga, 1984
- Masoni u Jugoslaviji : (1764-1980) : pregled istorije slobodnog zidarstva u Jugoslaviji : prilozi i građa. 2. dopunjeno izd. Beograd : Narodna knjiga, 1987
- Masoni u Jugoslaviji : (1764-1980) : pregled istorije slobodnog zidarstva u Jugoslaviji : prilozi i građa. Nenezić, Zoran D., 3. dopunjeno izd. Beograd : Zodne, 1988
- Masoni u Jugoslaviji : 1764-1999 : pregled istorije slobodnog zidarstva u Jugoslaviji : prilozi i građa. Posebno izdanje. Beograd : Z. D. Nenezić, 1999
- Masoni : 1717-2010, Pregled istorije slobodnog zidarstva u Srbiji, na Balkanu i u svetu : prilozi i građa. Beograd : Z. Nenezić, 2010
- Srpsko slobodno zidarstvo : 1764-1914 : ilustrovani pregled istorije slobodnog zidarstva kod Srba : prilozi i građa. Beograd : Z. Nenezić, 2012
- Почеци масонског рада у Србији крајем XIX века : са освртом на чланство Стевана Стојановића Мокрањца. Неготин : Народна библиотека “Доситеј Новаковић”, 2018
- Витешко-темпларски трагови код Срба у Средњем веку. Београд : З. Ненезић, 2019
[1] Recenzenti ovih izdanja su bili: dr Vladimir Jovičić i dr Veselin Đuretić.
[2] Pogledati kompletnu bibliografiju navedenih izdanja u Appendix delu rada
[3] Pavle Jakšić. Nad uspomenama. Rad. Beograd. 1990
[4] Masoni : 1717-2010, Pregled istorije slobodnog zidarstva u Srbiji, na Balkanu i u svetu : prilozi i građa. Beograd : Z. Nenezić, 2010; Nenad Minić, Ordo Mundi. Štamparija „Stanišić” Srbija, Bačka Palanka. 2006
[5] Zahvaljujući radu na izgranivanju složenog unutrašnjeg sistema koji podrazumeva velika loža, kao i Bazičnim principima za menusobno priznavanje velikih loža, UVL Nemačke je maja 1991. godine pisanim dokumentom potvrdila da je formiranje VL Jugoslavija 1990. godine izvedeno u skladu sa svim masonskim principima i da je regularno stvorena velika masonska vlast na teritoriji Jugoslavije, koja samostalno nastavlja rad.
[6] Kratka istorija Vrhovnog saveta Srbije. Tekst zajednički pripremili: administrator sajta V.N.L.S., brat Č.V. i prethodni Veliki Majstor V.N.L.S., brat Dragan Martinović. novembar, 2010-e godine
[7] Pekić je osuđen 14. maja 1949. godine na kaznu lišenja slobode sa prinudnim radom u trajanju od deset godina i sa gubitkom grananskih prava i konfiskacijom imovine.
[8] GODIŠNJAK. Zbornik tekstova, Tom prvi, MMX. Urednik. Alexandar Thorn. Samostalno autorsko izdanje. Beograd. 2013. Edicija. Arhiva Svetog Kraljevstva Magije
[9] Masoni u Jugoslaviji : (1764-1980) : pregled istorije slobodnog zidarstva u Jugoslaviji. Beograd : Narodna knjiga, 1984
[10] Mužić Ivan. Masonstvo u Hrvata / Ivan Muţić – 6. izd. – Split: Laus, 2000.str. 56 ; Razgovor. Večernji list, broj od 16. februara 2002., str. 32
[11] GODIŠNJAK. Zbornik tekstova, Tom prvi, MMX. Urednik. Alexandar Thorn. Samostalno autorsko izdanje. Beograd. 2013. Edicija. Arhiva Svetog Kraljevstva Magije
[12] Marko Lopušina. MASONI U SRBIJI. 1910 – 2010. Knjiga komerc . Beograd. 2010
[13] GODIŠNJAK. Zbornik tekstova, Tom prvi, MMX. Urednik. Alexandar Thorn. Samostalno autorsko izdanje. Beograd. 2013. Edicija. Arhiva Svetog Kraljevstva Magije
[14] Ibidem.
[15] Material dostupan na linku: https://www.glas-javnosti.rs/drustvo/glas-javnosti-uzivo-sahrana-zorana-nenezica-na-novom-groblju-6837)