Stubovi Solomonovog Hrama, kao deo Solomonovog Hrama koji predstavlja centralni simbol prva tri stepena Slobodnog zidarstva, i sami su veoma značajan element sveukupne simbolike Slobodnog zidarstva. Sa jedne strane, Dva Stuba imaju svoje mesto i značenje u samom Hramu. U Škotskom obredu drevnom i prihvaćenom, stub B nalazi se sa leve strane ulaza u Hram, a stub J sa desne strane ulaza, posmatrano izvan Hrama ka središtu Hrama. U samom Hramu, u podnožju stuba B nalazi se Prvi nadzornik, a u njegovom produžetku svoje mesto nalaze učenici, dok je u podnožju stuba J mesto Drugog nadzornika, a u produžetku stuba J smešteni su pomoćnici. Sa druge strane pak, prikaz Stubova Solomonovog Hrama, samostalano ili zajedno sa drugim slobodno-zidarskim simbolima, često nalazimo i van Hrama, kao jedan od najtipičnijih oznaka prepoznavanja Slobodnog zidarstva.
Kakvo je značenje simbolike Dva Stuba u slobodnom zidarstvu, te kakvo je poreklo te simbolike?
Pri pokušaju da odgovorimo na ova pitanja, moramo se osvrnuti na poreklo samih simbola uopšte, ali i stuba kao simbola naročito. Stub kao simbol svoje poreklo nalazi u korenima civilizacije – u starom Sumeru. Sumer je kolevka jezika – od sumerskog potiču gotovo svi indo-evropski jezici. Kako su simboli u neraskidivoj vezi sa jezikom, to se i oni, simboli, javljaju veoma rano, i gotovo istovremno sa jezikom. Sumerci jesu otkrili točak, ali takođe su poznati i kao prvi graditelji, te je jedan od njihovih najznačajnih izuma, zapravo STUB. Stub kao simbol nastaje gotovo istovremeno sa njegovom pojavom kao građevinskog i arhitektonskog elementa. Štaviše, prvobitna simbolika stuba bila je usko povezana sa njegovom potpornom ulogom u građevinarstvu. Stub je bio potpora građevine, ali je istovremeno označavao i osnovni princip potpore i stabilnosti prvih složenijih zajednica čoveka, prvih društvenih i državnih organizacija. Vrlo rano, stub dobija svoje simboličko značenje i u religioznom kontekstu, pri čemu simbolika stuba vremenom dobija svoju dualističku prirodu.
Stub je osa građevine koja povezuje njen donji i gornji deo, te je kao takav postao simbol veze ovozemaljskog sa onozemaljskim, simbol veze zemlje i neba, odnosno veze čoveka i božanskog sveta, ali takođe i simbol veze između sveta tame i sveta svetlosti. Otuda mnoga mitološka predanja i religijska učenja o „drvetu života“, „osi svetog“, „stubu neba“ itd. Dalje kroz istoriju, dualistička priroda simbolike stuba svoj vizuelni izražaj dobija kroz prikaz dva stuba, odnosno kroz prikaz dva stuba u kontekstu ulaza u hram. Dva stuba kao simbol ulaza u hram, ili kao simbol zadnjeg dela oltara, sada čine novu simboličku celinu kroz koju se izražava osnovni binarni princip, koji nalazimo u svim religijskim i filozofskim učenjima i sistemima. Međutim, simbolika dva stuba je kao i ranije kod jednog stuba, višeznačna, i ne može se svesti samo na religijski kontekst. U starom Egiptu, pojava dva stuba kao simbola, koincidira sa ujedinjenjem Gornjeg i Donjeg Egipta, do kojeg je došlo pre oko pet hiljada i dve stotine godina. Pre ujedinjenja, svako od dva egipatska kraljevstva imalo je svoj stub, kao simbol veze kralja i njegovog sveštenstva sa bogovima.
U vreme ujedinjenja, u drevnom gradu Anu postojao je veliki sveti stub Donjeg Egipta, a u gradu Nekeb, nalazio se sveti stub Gornjeg Egipta. Nakon ujedinjenja, Egipćanima je bio potreban novi simbol koji bi izražavao vezu novonastalog trojstva – trojnog jedinstva dve zemlje i jednog neba. Tako nastaje simbol dva stuba, kroz koje se izražava udruživanje dve zemlje u okviru jednog kraljevstva, povezanih nebeskim svodom boginje Nut. Pojedini autori koji su se bavili istraživanjem ove teme, smatraju da je prikaz dva stuba kod Egipćana bio simbol principa Maat, kao osnovnog principa utkanog u same temelje staroegipastke države.
Sama reč Maat, u početku je označavala fizički termin – označavala je ravan, urednost i simetriju kao osnov hrama. Kasnije, Maat označava princip koji podrazumeva pravičnost, istinu i pravdu. Kako je princip Maat bio garant stabilnosti staroegipatske države i društva, isti autori veruju da se tu nalazi začetak simbola Dva Stuba, od kojih jedan simbolizuje „utemeljenje“, drugi „snagu“, a zajedno „stabilnost“, te da je ova simbolika, kasnije preuzeta od starih Jevreja, preko biblijskih priča, našla svoj put do savremenog Slobodnog zidarstva.
Kao što nam je poznato, Biblija nam pruža detaljan opis Stubova Solomonovog Hrama koje je izgradio Hiram. Međutim, više od njihovog izgleda, nas interesuje njihovo simboličko značenje za kojim tragamo analizirajući biblijske nazive stubova – desni stub nazvan Jahin i levi stub nazvan Voas. Prevod ovih hebrejskih reči daje smisao nazivima stubova – Jahin znači „utvrdiće“ ili „neka utvrdi“, odnosno učvrstiće“ ili „neka učvrsti“, a Voas znači „sa snagom“.
Stari Jevreji smatrali su desni stub, odnosno Jahin, „svešteničkim“ stubom, kojim se izražava princip „Cedek“. To je princip osnovnog božanski utvrđenog reda, te otud i poreklo samog naziva desnog stuba. Levi stub Voas, za razliku od desnog, stari Jevreji smatrali su „kraljevskim“, te je nazvan po pretku izrailjskog kralja Davida. Voas, odnosno levi stub, predstavljao je Davidovu kuću i princip „Mišpat“ – princip zemaljske kraljevske snage.
Tumačenje Stubova Solomonovog Hrama izazvalo je dosta polemike među istoričarima i arheolozima. Jedna od teza jesta da su ova dva spirutalna stuba starih Jevreja, kada su bila na svojim mestima – božanska utemeljenost i pravdenost sa leve strane Boga, a kraljevska zemaljska snaga sa njegove desne strane, bila spojena lukom Jehovine vladavine, sa osnovnim principom „Šalom“ u središtu. „Šalom“ je možda najpoznatija hebrejska reč, koja se često prevodi kao „mir“, ali „Šalom“ je za stare Jevreje značio mnogo više od mira – podrazumevao je dobru sreću, pobedu u ratu, prosperitet, odnosno blagostanje u najširem smislu te reči. Dakle, kao i u starom Egiptu, i kod starih Jevreja simbolika Dva Stuba, koji se sada javljaju kao Stubovi Solomonovog Hrama, ili Solomonovi stubovi, višeznačna je, i ne izražava se samo u religijskom kontekstu, već podrazumeva jedan širi princip jedinstva božanske i zemaljske vlasti, čije poštovanje vodi do materijalizacije onoga čemu teži svaka ljudska zajednica i organizacija – a to je stabilnost.
Da li nam ovaj prikaz geneze simbolike Dva Stuba kroz istoriju, daje odgovor na napred postavljena pitanja – kakvo je značenje simbolike Dva Stuba u Slobodnom zidarstvu, te kakvo je poreklo te simbolike? Za mene kao učenika, Dva Stuba svakako označavaju prolaz sa jednog mesta ka drugom, značajno drugačijem od onog prvog. Prolaz od poznatog ka nepoznatom, i posmatrajući simboliku na taj način, kroz vizuru nekoga ko stupa u Hram, poreklo te simbolike možemo tražiti daleko unazad, jer nas ista upućuje na drevne mitološke Herkulove stubove, koji su na Gibraltaru označavali prolaz iz poznatog, u nepoznati svet. Međutim, simbol Dva Stuba po svojoj suštini je binaran. Svaki od njih predstavlja jedan pol realnosti, i uprkos tome što su estetski slični, svaki ima svoj specifični karakter. To nas vraća na Dva Stuba kao simbol stabilnosti, koja je rezultat toga što su Jahin i Voas, odnosno utemeljenje i snaga, na svojim mestima, te nas upućuje da za poreklom simbolike Dva Stuba tragamo kroz istoriju starih Jevreja i starog Egipta.
Jedno je sigurno – simbolika Dva Stuba u savremenom Slobodnom zidarstvu, višeznačna je. Slojeve tog simboličkog značenja otkrivamo na svom putu razvoja kroz Slobodno zidarstvo, pri čemu na tom putu moramo imati u vidu način na koji Karl Gustav Jung u svom delu „Čovek i njegovi simboli“, determiniše kada reč ili slika postaju simboli. On nam govori da su reč ili slika simbolični kada sadrže nešto više od očiglednog i direktnog značenja, kada imaju jedan širi „nesvesni“ vid koji nikada nije tačno određen niti potpuno razjašnjen, i za koga se niko ne može nadati da će ga odrediti ili razjasniti.
Na Orijentu Niš
PL Nemanja
učenik kraljevske umetnosti Br. P.S.