Nezaboravak (spomenak, potočnica, lat. Myosotis, eng. Forget-me-not) je neformalno ime malog cveta sa 5 plavih ili lјubičastih latica.
Većina legendi o poreklu imena cveta Nezaboravak povezana je sa hrišćanskom hagiografijom i pričama o nastanku Sveta. Prema jednoj Nemačkoj legendi, dok je Bog delio imena bilјkama, jedan mali neimenovani cvet neprestano je izgovaro „Bože, ne zaboravi mene!“. Bog mu je odgovorio: „To će ti biti ime.“. Po drugoj legendi, kada je Bog dodelјivao boje cveću, jedan mali cvet je uzvikivao. „Ne zaboravi mene!“. Bog je stavio malo plave boje na latice i rekao: „Od sada ćeš se zvati Nezaboravak!“. Neki izvori ime cveta Nezaboravak povezuju sa trenutkom kada Adam i Eva napuštaju Rajski vrt. Tužan zbog tog čina, mali cvetić je plakao i izgovarao „Ne zaboravi me!“
Druga grupa legendi povezana je sa hrišćanskom tradicijom. Kada je mali Isus sedeo u krilu Device Marije, poželeo je da njene divne oči mogu da vide svi lјudi u budućnosti. Potom je dodirnuo oči majke i mahnuo preko zemlјe. U tom trenu procvetao je mali plavi Nezaboravak. U duho ove legende, Nezaboravak nazivaju „Očima Device Marije“ i smatra se da će vas Bogorodica motriti i paziti ako ovaj cvet imate u svojoj bašti.
U srednjem veku, svojim imenom, cvet Nezaboravak bio je simbol prave, iskrene lјubavi koja nikada ne umire. U Nemačkoj se u XV veku verovalo da one koji nose ovaj cvet neće zaboraviti njihovi lјubavnici. Često su ga nosile dame kao znak vernosti i trajne lјubavi. Tokom prognanstva 1398. godine, Engleski kralј Henri IV uzeo je cvet Nezaboravka kao svoj simbol i zadržao ga po povratku u Englesku sledeće godine.
U periodu između dva svetska rata, većina dobrotvornih organizacija u Nemačkoj koristila je plavi Nezaboravak kao simbol sa značenjem: “Ne zaboravite siromašne i bespomoćne”.
Prema nemačkom istoričaru Geperetu (Gepperet), 1926. godine Velika Loža Sunca (Grand Lodge Zur Sonne, iz Bajrojta (Baireuth), jedna od najvećih nemačkih loža, napravila je značku Nezaboravka za godišnje okuplјanje u
Bremenu i podelila je svim delegatim. Značka je proizvedena u fabrici u selu Selb, u blizini Bajrojta. U tom trenutku, Braća iz Bajrojta nisu razmišlјala da zamene Ugaonik i Šestar simbolom Nezaboravka.
Neverovatnom slučajnošću, i ne znajući za njeno poreklo, 1934. godine nacisti su delili značku (proizvedenu u istoj fabrici u Selbu identičnim kalupom) svima koji su učestvovali u akciji prikuplјanja novca na ulicama tokom zime tzv. Vinterhilfsverk. Prema Geperetu, Masoni koji su prisustvovali okuplјanju u Bremenu 1926. godine, bili su zadovolјni što su je ponovo videli i nosili. Pretpostavlјa se da su tu slučajnost smatrali Božijim znakom istrajnosti i očuvanja Kralјevske umetnosti u predstojećim vremenima. Pretpostavka da su Braća nosila značku kao tajni znak nije istorijski potvrđena.
Za vreme nacističke Nemačke, zajedno sa Jevrejima, masoni su bili krivično gonjeni i isklјučivani iz društva. Na osnovu Zakona iz 1933. godine vlada je dekretom raspustila sve masonske lože u okviru Trećeg rajha i konfiskovala njihovu imovinu. Masoni su smatrani političkim zatvorenicima i u nemačkim koncentracionim logorima su bili prisilјeni da nose znak obrnutog crvenog trougla. Šef SD-a, obaveštajnog ogranka SS-a Rajnhard Hajdrih, označio je masone kao “najneposrednije neprijatelјe nemačke rase” i zatražio da se u akademskom i intelektualnom svetu iskorene svi jevrejski, liberalni i masonski zarazni uticaji. Bavlјenje Slobodnim zidarstvom pod nacističkom kontrolom postalo je opasno i moralo je da postane tajno. Međutim, bilo je i nemačke braće koja nisu želela da se odreknu svog identiteta kao masona, čak i pod ovim najtežim okolnostima.
Tokom nacističkog perioda, po nepotvrđenim pričama, cvet Nezaboravak koji se nosio na reveru, preuzeo je ulogu simbola prepoznavanja Braće i bio zamena za Ugaonik i Šestar.
Prilikom ponovnog otvaranja “Velika Loža Sunca” u Bajrotu 1947. godine, Veliki Majstor (Grand Master) Vogel prisetio se priče o znački. Pošto su fabrika i kalupi još uvek postojali, Veliki Majstor Vogel dao je nalog da se ponovo napravi i distribuira velika količina znački kao znak prijatelјstva kad god je službeno putovao u inostranstvo, posebno u SAD. Na prvom godišnjem sastanku nove Velike Lože Nemačke, 1948. godine, značka je usvojena kao zvanični masonski grb (amblem) u čast hilјade hrabre braće koja su preživeli teške godine polu-tame i omogućili ponovno uvođenje Svetla masonerije u Hramove. Prema Geparatu, ove činjenice objašnjavaju zašto se plavi Nezaboravak nakon rata smatra službenim nemačkim masonskim amblemom. Takođe, kada su američki masoni kasnije osnivali vojne lože u Nemačkoj, neki od njih su izabrali ovaj cvet kao ime Lože. Kao primer, Geparat navodi slučaj Kuće br. 896, pod nazivom Nezaboravak, u Heilbronu, čije je postojanje potvrdila američko-kanadska Velika Loža 1965. godine.
Savremena legenda o simbolu cveta Nezaboravak najverovatnije je nastala kao rezultat svesnog i nesvesnog napora da se potisne mračna prošlost i da se ukaže da masoni postupaju prema svojim idealima borbe za slobodu i u najtežim trenucima.
Slobodno zidarstvo neguje poseban odnos prema svom simboličkom nasleđu. Masoni su uvek u potrazi za vidlјivim i skrivenim značenjem u svetu oko nas jačajući tako ahitektonske temelјe i stubove Kralјevske umetnosti. U tom smislu, jednostavan i nežni cvet Nezaboravka iscvetao je u simbol bratstva i postao jedan od najčešće nošenih amblema među masonima, posebno u Nemačkoj. Za masone, Nezaboravak predstavlјa simbol izdržlјivosti i otpora, lјubavi prema Bratstvu i njegovim principima, čak i u najtežim trenucima i progonima. U godinama od usvajanja, značaj ovog cveta potvrđen je u svetu od strane desetina hilјada braće koji ga nose sa velikim ponosom u znak podsećanja na sve one koji su umrli zbog pripadanja Masonskom bratstvu, kao i na sve one koji i danas žive u zemlјama u kojima proganjaju našu Braću.
Brat O.R.
Nemanja, Niš