Svako društvo želi da pruži objašnjenje o poreklu sveta i ljudi. Do sredine 19.veka u Zapadnom svetu bilo je dovoljno objašnjenje iz Biblije da je svemir i ljude u njemu stvorio Bog. Prema informacijama iz same Biblije, i mojsijevska tradicija i crkveni istoričari su, zasebnim putevima, poreklo sveta i čoveka smestili oko 4000 godina pre rođenja Hrista. Međutim, proučavanja i razvoj određenih grana prirodnih nauka, kao i razvoj geologije, doveo je do prevazilaženja biblijskog objašnjenja.
Od Velikog praska, pre 15 milijardi godina, kada je svemir bio masa tople i guste materije, preko proterozoika (pojavili se prvi mikroorganizmi), ordovika, karbona, trijasa (prvi vodozemci, Jura), krede, tercijara i kvartara, pojavili su se prvi stanovnici Zemljine kugle i to u Severnoj Africi. Smatra se da su promene klimatskih uslova u raznim predelima pripremile okruženje za pojavu čoveka u klisuri Olduvaj, u ravnici Serengeti u blizini vulkana Ngoragoro, u Tanzaniji, pre 150 miliona godina. U paleolitu, starijem kamenom dobu, ljudi su koristili prirodne zaklone i pećine za život- pećine u Španiji, Francuskoj, Italiji i drugim delovima sveta. U mlađem kamenom dobu- neolitu- počeo je veliki preokret u razvoju ljudskog društva. Pored lova, javlja se i pripitomljavanje divljih životinja, razvija se zemljoradnja, što je zahtevalo izgradnju stalnih novih staništa i objekata za život i ljudi i stoke. Tada nastaju prva neolitska naselja.
Sa stanovišta arhitekture i opšte ljudske civilizacije kao i kulture, u neolitu čovek gradi prve objekte za stanovanje – kuće. One su tada imale samo upotrebnu , ali ne i umetničku ili arhitektonsku vrednost. Pri njihovoj gradnji nije postojala neka viša duhovna ili umetnička ideja. Ova se duhovna ili umetnička ideja prvi put pojavljuje kod gradnje megalitskih spomenika. Megalitski spomenici su objekti napravljeni od velikih kamenih blokova, a građeni su za potrebe kulta mrtvih, a koji predstavljaju prva arhitektonska dela – 3000 -1200 godine pre NE.
Vrste megalitskih spomenika su :
– menhiri
– dolmeni,
– kromplesi ( Stonhendž) – 1700 pre NE.
Arhitektonske građevine i strukture kasnije su građene i u Mesopotamiji, Egiptu, Persiji, Egeju i Maloj Aziji, Grčkoj, Rimu i drugim delovima sveta. Arhitektura je deo likovne umetnosti, koju čine još i slikarstvo i vajarstvo. Arhitekturu sa njenim elementima- prostorom, čovekovom životnom sredinom opažamo na 2 načina:
1. u spoljnjoj
2. u unutrašnjoj organizaciji
One su nedeljive u svojoj strukturi i funkciji. Pripadanje unutrašnjoj organizaciji čovek ostvaruje svojim kretanjem, i ono se formira sa ograđivanjem. Ovo izdvajanje iz prirodne sredine znači i objedinjavanje sa prirodom. U arhitektonskoj literaturi kao dodirna tačka filozofije, sociologije i kulturne antropologije sublimirana je ideja- pojam duha vremena.
Pojam duha vremena je vezan za mnoga istoriografska tumačenja.Ona se svode na 2 kategorije:
1. kao objektivna pojava merljivog kulturnog uticaja
2. fiktivna konstrukcija spekulativne estetike.
Za njegovo obajšnjenje neophodan je multidisciplinarni pristup koji je usredsređen na na osvetljavanje uloge duha vremena u graditeljskom stvaralaštvu. Šta predstavlja pojam duha vremena? Dva su shvatanja uključena u njegovom definisanju:
1) Materijalističko shvatanje – duh je viši produkt materije čovečjeg mozga, i čine ga svest i objektivno razumljivi slojevi duševnosti.
2) Idealističko shvatanje – duh je bestelesna nematerijalna supstanca, osnovni princip koji upravlja svetom, pojavama i procesima. Time se on poistovećuje sa Bogom.
Psihologija pod duhom podrazumeva sveukupnost čovekovih psihičkih i duševnih funkcija, kojima on izražava svoju emotivnu, intelektualnu i moralnu prirodu. Sociologija smatra da je duh pokretački princip civilizacije. Duhovne rakcije bi, prema tome, bile žive ili nadahnute životom, jer je duh esencijalni nematerijalni izvor iz koga potiče sam život i biološka egzistencija.
Šta je to vreme?
Vreme se može definisati kao jedan od oblika postojanja materije, pored prostora. Ono neprekidno traje, obuhvatajući ciklus bivanja stvari od njihovog postanka do nestanka. Vreme nema smer ali ima tok. Duh vremena predstavlja kohezivni faktor koji objedinjuje sve tokove duhovne nadgradnje materijalnog života. Da li je sintagma duh vremena pravilnija od sintagme duhovi u vremenu? Ne, ali ona je duboko ukorenjena u shvatanju i objašnjavanju ove pojave, kontinuirano se održavajući.
Kroz arhitekturu se projektuju duhovna samoutemeljenja, političko konstruisanje i izražavanje jednog vremena. Preko arhitekture spoznajemo, mislimo i interpretiramo svet koji nas okružuje.